Се верува дека денес во светот постојат речиси 5000 вински сорти на грозје, но кои се најпознатите и најискористените сорти на грозје од кои што се прават најквалитетните и најкосумираните вина во светот.
Алиготе
Потекнува од Франција, област Бургундија, каде има околу 1.000 ектари од лозови насади од оваа сорта на грозје. Овој регион дава свеж, малку бургундско алиготе со пријатна зеленкаста боја.
Оваа сорта не може да биде додадено во други бургундски бели вина. Најпознатиот аперитив “Кир” претставува бургундско алиготе измешано со ликер од црни рибизли. Надвор од Франција е распространет во Романија, Унгарија, Грузија (познат под синоним Махранули) и кај нас.
Грозјето зрее во првата половина и до средината на септември. Сорта Алиготе се одликува со висока родовитост и принос. Одржлив е на ниски зимски температури, но не и на копно. За него се соодветни полесни, но доволно длабоки и влагозапасени почви во ридско и воздушеста области.
Оваа типично винска сорта развива добри технолошки квалитети и на Балканот. Во потоплите региони содржината на шеќери достигнува 22-24%. Од оваа сорта се произведуваат свежи и пријатни вина, без особена индивидуалност, повеќе подложни на оксидација. Користат главно во купажи при производство на квалитетни бели вина и значително поретко самостојно. Во минатото од оваа сорта во регионот се произведуваа значителни количини десертни вина.
Каберне Совињон
Кај нас Каберне Совињон е најсилно застапена сорта за црвени вина. Оваа сорта е среднозреец, односно зрее во септември, во потоплите региони во почетокот, а во останатите – на крајот на месецот. Има многу добра родовитост. Каберне Совињон е одржлив на обично гниење. Најпогодни за него се длабоките влажни почви, иако е релативно сувкаста сорта.
Едно од највредните квалитети е дека е издржлив на студ. Вината се одликувата со интензивна арома на ситни црвени плодови – претежно црна рибизла, капина и црница, интензивна темно црвена боја и добра густина. При зреење во дабови бочви развиваат богата, сложена арома, во кој се откриваат, зачини, нијанси на даб, чад, а во старите вина чоколадо и цимет. Вкусот е густ, сочен и хармоничен. Обично најквалитетни вина од оваа сорта се оние кои остануваат од 3 до 5 години зреење.
Мерло
Оваа сорта потекнува од Франција. Кај нас е распространет во сите вински области . Грозјето зрее околу средината на септември – околу 10-15 дена порано од Каберне Совињон. Почувствителен е на ниски зимски температури од Каберне Совињон.
Мерло акумулира доволно шеќери – 22-26%. Вината созреваат побрзо во споредба со произведените од Каберне Совињон и како млади се хармонични поради ниската киселост и достапноста на меки танини.
Мирисот на младите вина се опишува како доминација на нијанси кои потсетуват на зрела цреша и сина слива. Во некои области се детектираат цветни нијанси. Многу добро се развиваат во присуство на дабови дрва, се карактеризираат со моќен комплексен мирис, во кој се откриваат нијанси на дабот, зашеќерено овошје и чад. Многу карактеристични за старите вина од оваа сорта се нијанси на тартуфи.
Мускат отонел
Сортата е добиена од семе во градот Анџело, Франција од Роберт Море во 1852 година. Денес оваа сорта е раширена во речиси сите вински региони во светот. Зрното е малку сферично, сочно, со пријатен вкус и силен карактеристичен мускатов мирис.
Мускат отонел е средно до релативно ранозреечка сорта. Грозјето се бере обично во првата половина на септември, но често и на крајот на август. Има задоволителна отпорност на ниски зимски температури.
Сортата акумулира доволно шеќери – од 19,1 до 24,15%. Белите суви вина произведени од оваа сорта се спектакуларни, со доста интензивен вкус со цветови карактер, потсетува темјанушки со значителна густина и умерена свежина. Вината се консумираат млади. Од оваа сорта се произведуваат многу добри десертни вина.
Пино Ноар
Потеклото на оваа сорта се поврзува со Франција. Од него се произведуваат вина со многу висок квалитет. Пино ноар се одликува со многу добра родовитост. Грозјето е отпорно на сива мувла и релативно отпорна на ниски зимски температури.
Специфичната оваа сорта е дека тој ретко се комбинира со други сорти. Квалитетот на произведените вина од оваа сорта зависат во голема мера од тероарот и климатските услови. Младите вина од оваа сорта се опишуваат како вина со заситена рубин боја, неверојатна суптилност и со мирис составен од многу нијанси на цреша, капина и малина, а понекогаш и чад.
При зреење во контакт со дабови дрва развиваат богата и сложена арома. Кај нас оваа сорта акумулира значително количество шеќери – од 21 до 27. Винат имаат темно црвена боја, елегантен вкус и мирис и помал екстракт, отколку оние од Каберне Совињон.
Ризлинг Италија
Потекнува од Франција, каде е одгледуван под името Меслие (Meslier). Оттаму е пренесен во Северна Италија и добил широко познатото име Ризлинг италијански. Најмногу површини со него има околу езерото Балатон во Унгарија. Сортата е среднозреец.
Кај нас созрева до средината на септември, а во приморските делови на Балканот и околу 25 септември до почетокот на октомври. Италијанскиот ризлинг сепак е чувствителен на сива мувла и оидиум. Тој успева добро во ладни воздушни ридски области и умерена атмосферска влага врз полесни почви.
Ризлинг
Потекнува од долината на реките Рајна и Мозел, Германија и е една од најстарите европски сорти. Умерено распространет е во речиси сите вински региони, но главно во северните региони. Ризлингот е среднозреечка сорта – зрее во првата половина на септември.
При добрa грижа и одгледување од него може да се добиваат и околу 800-1000 килограми од декар. Чувствителен е на габични болести и се напаѓа од сива мувла. За него се соодветни полесни, но доволно влажни почви по планински воздушесиа терени. Одликува со висока отпорност на ниски зимски температури.
Од оваа сорта во Германија се произведуваат одлични полуслатки вина, кои се сметаат за едни од најдобрите во светот. Сувите вина од оваа сорта се опишуваат како деликатни, со интензивна арома, а за карактеристични за него се сметаат минералните тонови комбинирани со овошни и живописни билни нијанси. Мирисот на вината од Ризлинг подлежи на развој при зреење на родот и се одликува како многу специфичен и зачинет, а понекогаш и на нафта.
Ркацители
Тоа е грузиски сорта која се одгледува во Кахетија од памтивек и од него се произведуваат познатите Кахетински вина. Кај нас оваа сорта е дојдена после 70-тите години поради добрата плодност и отпорност.
Ркацители е средно до доцна зреечка сорта. Грозјето акумулира најчесто 18-22% шеќери. Од него се произведуваат бели суви трпезни вина без посебна индивидуалност и природно-пенливи.
Шардоне
Синоними: Шасла, Пино Блан, Морилон.
Ова е престижна винска сорта која е одгледувана од стари времиња во Франција во областите Бургундија и шампањ. Денес е распространет во сите вински региони во светот. Шардоне е рана винска сорта.. Родовитоста му е многу добра, но приносите не се високи. Треба да се одгледува во воздушни ридски области. За него се погодни релативно богати, длабоки и канелени-шумски почви. При постигнување на физиолошка зрелост акумулира брзо шеќери – кај 20-24%. Од него се добиваат исклучително квалитетни бели вина со интензивна арома најчесто доминираат нијанси на тропско овошје (лубеница, ананас), смоква, а во случаите кога е одгледано на варовити почви, карактеристични минерални нијанси. Вината од сортата “Шардоне” се развиваат многу добро во контакт со дабови дрва и формираат, богат комплексен мирис.
Совињон Бланк
Синоними – фюме Блан, Мускат – силванер
Татковината на сортата е Франција. Освен во Европа, се негува и во Австралија и Нов Зеланд под синоними “Блан фјоме”. Совињон Бланк е среднозреечка сорта – созрева кон средината на септември.
Во реонот на Сотерн, Франција развива благородно гниење, што дава незаборавен карактер на вината. Средно отпорна е на ниски зимски температури. При созревањето си достигнува шеќерна содржина до 20-24%,. Во зависност од регионот и од времето на гроздобер, од него може да се добијат самостојно или во купаж бели суви вина со многу финеси, кои се сметаат за едни од најтешките за производство.
За најмногу карактеристични ноти во мирис на вината произведени од Совињон Бланк носат мирис на сено, тропско овошје. Вкусот е свеж, фин и многу хармоничен. Вината се консумираат претежно млади.
Темјаника
Потекнува од земјите на Блискиот Исток – Сирија, Ирак, Египет, Иран и др. Најголеми површини зазема во Франција, Италија и Португалија. Во овие земји сортата е познат под името “ситно зрнест бел Мускат” (Muskat blanc a petits grains) или “ситнозрнест розов Мускат” (Muskat roze a petits grains), како двете варијации обично се одгледуваат во исти лозови насади. Кај нас сортата се одгледува од памтивек. Кога грозјето ќе презрее мирисот намалува, зрната венеат и при топла и сува есен стекнуваат специфичен вкус на грозје.
Темјаника е среднозреечка сорта – се бере кон средината на септември. Слабо одржлив е на ниски зимски температури. Затоа е подобро да се одгледува во топлитерегиони со долга, топла, сува есен, со благи хумус-карбонат почви на ридско воздушни терени со добар сјај на сонцето, каде температурата во зима не паѓа под -16, -17 ° С. Во светот Темјаника се смета за класичена винска сорта за добивање на исклучително фини десертни вина. Во Италија тоа е познатото вино “Асти спуманте”. Под поволни услови и добро одгледување грозјето акумулира многу шеќери – 20-26.
Траминер розов
Оваа сорта има австриски потекло – областа Траминер во Јужен Тирол. Траминер е релативно ранозреечка до среднозреещ. Кај нас созрева во почетокот и средината на септември. Родовитоста му е средна до добра. Траминер е отпорна на ниски зимски температури, но е чувствителен на суша. За него се погодни релативно богати почви со хумус-карбонат, воздушен и ридест терен. Од сорта Траминер се добиваат суви бели, силно ароматични вина со хармоничен свеж вкус. Во интензивниот мирис се чуствуваат цветни нијанси кои потсетувата роза и на зачини.
